Koffie komt wel eens in het nieuws als een voorbeeld van een product met zware CO2-voetafdruk. Dit klopt voor bepaalde koffie-origines waar zeer intensieve productiemethodes worden gebruikt (bv. in bepaalde streken van Brazilië en Vietnam). Door de ganse koffieketen goed in acht te nemen en dáár te investeren waar het verschil écht te maken valt, kan er ook veel gereduceerd worden in CO2-uitstoot. En op termijn kan koffieproductie ook een rol spelen bij CO2-opslag.
Er zijn tal van studies over de CO2-voetafdruk1 van koffie en de gepubliceerde waarden worden soms uitgedrukt per kilogram gebrande koffie, soms per liter koffie (waar de uitstoot van het koffiezetten dan meegerekend wordt). De waarden zijn sterk afhankelijk van origine, productiemethode, type verwerking, en van de berekeningswijzen. Belangrijk is te onthouden dat het aandeel van een bepaalde stap in de totale keten (bv. het branden) proportioneel wel steeds vrij goed overeenkomt tussen verschillende studies.
Voor de berekeningen en figuur die we hieronder gebruiken, baseren we ons op een Finse studie: Carbon and water footprint of coffee consumed in Finland uit The International Journal of Life Cycle Assessment (10/08/2020). Zij hebben immers de berekeningen gemaakt voor verschillende origines en productiemethodes. Wij hebben hiervan een gemiddelde gemaakt, om de gemiddelde CO2-voetafdruk van een liter koffie te bekomen. Voor het stukje branden hebben we in de berekeningen ons eigen werkelijke verbruik van de brander van RAF COFFEE per kilogram gebrande koffie gebruikt.
Chemische meststoffen zijn de olifant in de kamer!
In het ganse productieproces is het gebruik van chemische meststoffen de olifant in de kamer. De productie van chemische meststoffen is energieverslindend en zorgt voor het vrijkomen van N2O (een broeikasgas dat meegerekend wordt bij de CO2-voetafdruk) na chemische bemesting. RAF COFFEE investeert heel wat in de aankoop van enkel biologische koffies, specialty microloten waarvoor geen chemische meststoffen gebruikt worden. Vandaar dat we kunnen stellen dat we de voetafdruk per liter gemaakte koffie halveren en van 1 kg gebrande koffie reduceren met 70%.
Bovendien worden de koffies die RAF COFFEE gebruikt meestal in agroforestry (koffiestruiken in combinatie met fruit- of schaduwbomen) geteeld, wat de CO2-uitstoot verder limiteert. Volgens studies zijn er ook plantages die op die manier netto CO2 opslaan. Onlangs was Bernard van Gaia Farm in Honduras op bezoek in de branderij en vertelde ons dat zijn boerderij misschien zelfs CO2 opslaat. Hij werkt uitsluitend biologisch en richt ook een deel van zijn boerderij in als bos en zet verschillende schaduwbomen tussen de koffiestruiken. Maar met “misschien” kan je natuurlijk alles beweren; we spraken af om de berekening effectief te maken, wordt vervolgd! Dus momenteel houden we in deze berekeningen nog geen rekening met de voordelige agroforestry teelt van de meeste van onze koffies. Per product en origine zouden we die berekeningen moeten maken.
Ook verwerking onmiddellijk na de oogst is belangrijk. In verschillende landen worden de koffiebonen machinaal gedroogd van 45% tot 12% vochtigheid (voor export), met grote CO2-impact van de drooginstallaties met fossiele brandstoffen. Dit is een groot deel van de 6,8% ‘verwerking in origine’. De koffies die RAF COFFEE koopt worden allemaal in de zon gedroogd (= CO2-neutraal). Met uitzondering van de Indonesië, omdat het omwille van het vochtige klimaat daar niet anders kan. De reductie hier moeten we nog beter berekenen alvorens we ze mee nemen in onze cijfers.
Transport vanuit het Zuiden en branden: een beperkt aandeel
Transport van zuid naar noord heeft slechts een aandeel van ongeveer 2% van de uitstoot in de keten, uiteraard wanneer je zeevracht gebruikt. Alle koffies van RAF COFFEE worden per schip uit het Zuiden naar Antwerpen of Zeebrugge getransporteerd.
De bijdrage van het brandproces in de uitstoot ligt rond de 4%. Dit getal is gebaseerd op het werkelijke verbruik bij RAF COFFEE. Wij branden met een gasbrander. Ons gasverbruik ligt iets hoger doordat we als één van de eerste kleine branders gekozen hebben om de brandlucht te zuiveren door katalyse (fijnstof en deel geurpartikels). Maar het voordeel van de zuivere lucht voor de buurt zorgt wel voor een kleine extra CO2-uitstoot. Geen voordeel zonder nadeel dus. Elke uitstoot is er te veel aan, dus we hopen ooit te investeren in een CO2-neutrale brander. Maar de investering in de zoektocht naar biologische specialty koffie en in de meerprijs die we betalen om de producenten efficiënt (met schaduwbomen, maar zonder chemicaliën) te laten produceren heeft momenteel minstens 10 keer meer impact.
En tot slot, levering naar de eindconsument. Leveringen buiten Gent gebeuren door CO2-neutrale leveringen van Bpost. (Bpost werkt met een systeem van CO2-compensatie via de gecertificeerde partner CO2logic.) Binnen Gent leveren we met elektrische cargofiets in verschillende afhaalpunten.
Doelbewuste keuzes en toekomstplannen
Zodus brengt RAF COFFEE zijn uitstoot terug (t.o.v. de gemiddelde ketenuitstoot) van een liter koffie met minstens 50% en t.o.v. de gemiddelde kilogram gebrande koffie met 70%.
Uiteraard is ons werk hiermee allesbehalve klaar. In 2024 willen we de CO2-uitstoot beter gaan meten bij enkele producenten waarmee we samenwerken, om vervolgens eventuele stappen naar CO2-opslag te kunnen zetten (of misschien gebeurt dit al zonder dat we het weten). We zetten met Bernard van Gaia Farm een project op om de CO2-opslag op zijn koffieboerderij te berekenen, en wie weet ook voor onze andere koffies.
Bron: Carbon and water footprint of coffee consumed in Finland, The International Journal of Life Cycle Assessment (10/08/2020)
- De CO2-voetafdruk is de totale uitstoot van broeikasgassen, uitgedrukt in kg CO2-equivalenten. ↩︎